Urr 7, 2022 | Kultura jarduera
Eresbilek IASA, Soinu eta Ikus-entzunezko Artxiboen Nazioarteko Elkartearen Urteko Konferentzian parte hartzeko aukera izan du aurten. Hemen uzten dizuegu hitzaldien eta programatutako jardueren kronika txiki bat. IASA 2022ren Urteko Kongresua hasi zen irailaren 26an, Mexiko Hirian. Aurtengo gaia “etorkizuneko artxiboak: irekiak, iraunkorrak eta bidezkoak” izan da.
Inaugurazio hitzaldia Leon F. García Corona musikologoak eman zuen, eta Mexikoko herri-musikako identitate sozial eta kulturalaren doinuei buruz hitz egin zuen, hogeita hamarreko hamarkadako bikote eta hirukote ospetsuenetakoenak ikusiz; Andrew Sisters, Los Panchos Padilla Ahizpak (Las Andrew Sisters amerikarrak) edo Las Hermanas Aguilas.
José Antonio Pereira Coitiñok soinu-dokumentuak aipatu zigun iragan hurbilaren azterketarako iturri gisa. Diktaduratik demokraziarako trantsizioan, 1980tik 1985era bitartean, kaseteak Uruguaiko gizartean izan zuen papera izan zuen ardatz bere azalpenak.
José Antonio Pereira Coitiño nos habló de “Los documentos sonoros como fuente para el estudio del pasado reciente”. Su exposición se centró en el papel del casete en la sociedad Uruguaya durante la transición de la dictadura a la democracia, entre los años 1980 a 1985.
Hirurogeita hamarreko hamarkadaren amaieraren eta laurogeiko hamarkadaren hasieraren artean, kasete-irakurgailen salmentak gora egin zuen. Formatu horretarako sarbidea zabaldu zen, soinuak sortzeko, entzuteko eta kontserbatzeko. Zentsurak komunikabideak kontrolatzen zituen testuinguru horretan, etxeko-industriak komunikazio sistema alternatibo bat sortzeko aukera izan zuen, Uruguay-en bertan zeuden uruguaitarren eta zentsura saihestuz erbestean zeudenen artean. Grabazio horiek “soinuak trantsizioan: 1980-1990” izeneko proiektuaren parte dira, eta soinu-paisaia anitza eta sakabanatua eskaintzen dute: erbesteko politikarien ahotsak, gizarte-erakundeak eta abar.
Horren erakusgarri, Pereira irakasleak modu klandestinoan grabatutako kasete bat aurkeztu zuen, lau audiorekin: zuzeneko grabazio bat, maiatzaren leheneko gertaeren zati batekin, irrati nazionalak gertakari horri buruz eman zuen narrazioa, Montevideoko telebistak ekitaldi horri buruzko informazioa nola eman zuen erakusten duen audio bat eta gertaera hori nola bizi izan zuen kontatzen duen kasetea grabatu zuen pertsonaren kontakizuna. Gertaera historiko bera hainbat bertsiotan eraksten duen soinu-iturria da.
Arratsaldean, José Velázquez espainiarrak “la Digitalización de la memoria colectiva” proiektua aurkeztu zuen. Tokiko erakundeei beren historia zaintzen laguntzea du xede proiektu honek. Oinarrizko kolektiboen dokumentu historikoak galtzeko arriskuaz kezkatuta, proiektuak materialak digitalizatu, deskribatu, zabaldu eta kontserbatzeko laguntza ematen du, baita auzoetan kultura-jarduerak sustatzeko ere.
Brasilgo hizlari Cadu Marconik Antonio Spirito Santo musikariaren funtsera hurbildu gintuen, “Artxiboen lekua, gizartearen eta estatuaren artean” izeneko hitzaldian. Herrialde baten ondarean artxibo pribatuen sarbide baldintzez mintzatu zen, eta, ildo horretan, gutxiengo batzuek jasaten duten egiturazko diskriminazioaz aritu zen.
Luz Alejandra Aguiñaga ikerlari mexikarrak, Lagos de Morenoko soinu-paisaian oinarritzen den «Sonosfera» proiektua aurkeztu zuen. Bertan, nerabeek soinu-ibilaldi batzuk egiten dituzte, inguruko soinuak grabatuz. Grabazioak kartografia batean erakusten dira. Bertan, grabatutako audioez gain, erregistroa egiten den testuinguruaren datuak eta lagin jakin hori grabatzeko arrazoiak edo interesa agertzen dira. Tailerrak Mexikoko soinu-maparekiko lotura bilatzen du. Amaitzeko, Georgina Sanabriak azaldu zuen adimen artifizialak nola lagun dezakeen soinu-dokumentuak hezkuntza-eremura hurbiltzen, gomendio automatikoko sistemaren ereduaren proposamenean.
Astearteko jardunaldia Diskografia Batzordearen bilerarekin hasi zen. IASAren diskografia proiektuaren webgune berria aurkeztu zen. Webgunearen bertsio berritu honetan, deskribapen diskografikoek metadatu gehiago dituzte: etiketa gehiago eta hiru kategoria bereizteko aukera ematen duen sailkapena gehitu dira (errepertorio diskografikoak, aldizkako argitalpenak eta katalogo diskografikoak). Halaber, diskografia digitalen bilduma Internet Archiven sartu da, eta bertan online kontsulta daitezke.
Batzordean izan garen AEDOMeko soinudunen taldeko ordezkariok jakinarazi dugu Espainiako estatu mailako liburutegi-diskografien proiektu paralelo bat gauzatzen ari dela, aurrerago nazioarteko proiektuarekin bat egiteko asmoarekin. Batzordearen bilera amaitu ondoren, programatutako komunikazioak hasi ziren. Cristina Martík, Aedomeko Soinu Taldeko Surcos proiektuaren koordinatzaileak, telematikoki aurkeztu zuen Biblio-diskografia proiektu hau. Proiektuaren helburua arlo honetako musika-dokumentazioko profesionalei, bildumagileei, ikertzaileei eta ikertzaileei tresna erabilgarri eta bizia eskaintzea da. Cristinak ekimen honen iturriak, egin diren hautaketa irizpideak eta lehen fase honen emaitzak aurkeztu zizkigun. Pedro Félix, Portugalgo Arquivo Nacional do Som erakundearen ordezkariak, fonoteka nazionala sortzeko prozesuaz eta bere herrialdeko soinu-ondarea babesteko ahaleginez hitz egin zuen. 1895az geroztik ekoitzitako 600.000 item baino gehiagoko datuak ditu, eta horietatik % 28k behar bezala babesteko presazko tratamendua behar dutela uste dute.
Rachel Curtis, Torin Andersen eta Miranda Villesvik, alde batetik, eta Casey Davis Kaufman, Karen Cariani eta Michael Kamins-ek, bestetik, American Archive of Public Broadcasting (AAPB) erakundearen bi proiektu erakutsi zituzten. Lehena Kansas Public Media digitalizatzeko eta zaintzeko proiektua, eta bigarrena New Mexico Public Media ekimena. AAPB azken 70 urteetan historikoki esanguratsuak izan diren irratiko eta telebistako programa publikoak digitalki babesteaz eta eskuragarri jartzeaz arduratzen da, eta AEBko Kongresuko Liburutegiaren laguntza du.
Arratsaldean, Mila Aponte-González, Valeria Fernández eta Nadjah Ríos Villarinik Puerto Ricoko soinu-bilduma batzuei buruz hitz egin zutenAurkezpenen artean, Andrés Nieves Meléndezen ikus-entzunezko bildumari eskainitakoa nabarmendu zen. Bildumaren edukiak Vieque-ko irletako biztanleek AEBko gerrako itsas armadaren aurkako erresistentziaren testigantza ematen du. Estatu Batuetako itsas armada honen etorrerak lurren desjabetzea eta populazioaren desplazamendua ekarri zuen. Napalm edo agente laranja bezalako agente kantzerigenoak erabiliak izan ziren eta oraindik metal astunen arrastoak aurkitzen dira lurrean. Funts horiek Viequeko ingurumen-politikaren memoria dira. Funtsa Conde de Mirasolen Gotorlekuan dago, eta bildumaren ebaluazioa, katalogazioa eta digitalizazioa modu komunitarioan egiten da, Viequeseko herritarren parte-hartzearekin. Bilduma hau memoriaren erreskatearen eta tratamenduaren adibide bikaina da.
Mexikoko irrati indigena eta komunitarioetako ordezkariek euren soinuen aurkezpenaz hitz egin ziguten. INPI (Herri Indigenen Institutu Nazionala) Gobernu Federalaren erakundea da eta 23 irrati ditu. Irrati horiek soinu-funts handiak dituzte, eta 2011tik funtsak digitalizatzeko ekintzak egiten dituzte, horiek babesteko. Hala ere, baliabide mugatuak dituzte, eta ez dute ez ekipo egokirik ez aurrekontu nahikorik zeregin horri Mexikoko arau ofizialaren estandarren arabera ekiteko. Jardunaldiari amaiera emateko, Harry Thomasek eta Margarita Martínez Pérezek Mesoamerikako ahotsei buruz eta herri horietako soinu-grabazioen aberriratzeari eta babesari buruz hitz egin zuten. Arriskuan dauden hizkuntzen dokumentazioaren garrantzia nabarmendu zuten, bai eta hizkuntza-dokumentazioaren prozesuak arriskuan dauden praktika kulturalen balioa handitzen eta indartzen nola laguntzen duen ere. Era berean, dokumentazioa komunitateari itzultzearen garrantzia azpimarratu zuten, dokumentu horiek ez baitira ikertzaileen edo erakundeen jabetzakoak, komunitatearen ondare historikoak baizik. Defendatu zuten, beraz, funtsezkoa dela familiei ikus-entzunezko eta argazkietako artxiboak itzultzea eta kultur estraktibismoan ez erortzea. Soilik horrela bermatu ahal izango da herri indigeneekiko errespetua.
Asteazkenean, Mexikoko Fonotekako langileek emandako digitalizazio eta biltegiratze tailerra egin zen, goiz osoan. Zinta magnetofonikoko karreteen inguruko tailerra izan zen. Irakurketa-aparatuen mantentze-lanez arduratzen den ingeniariak zehatz-mehatz azaldu zituen formatu horretako erreproduzitzailea osatzen duten piezak, eta ondo garbitu eta mantendu, bai eta kalibratu behar direla ere, soinu-seinalea behar bezala ateratzeko. Zinta magnetiko baten osagaiak, motak, fabrikatuta egon daitezkeen materialak, behar bezala kontserbatzeko eta garbitzeko erabili behar diren materialak eta dituzten arazo nagusiak azaldu zituen. Audio analogikoaz zehatz-mehatz hitz egin ondoren, tailerra audio digitalean eta bere arazoetan 
zentratu zen (jitter, kuantizazio-errorea, aliasing, etab.). Atal hau amaitzeko, biltegiratze digitalera igarotzeko parametro egokiak eta gomendio batzuk eskaini zizkiguten (DAS, NAS, SAN eta HSM), baita metadatuen elaborazioa eta kalitate-kontrola ere. Arratsaldea Mexikoko Fonoteka Nazionalaren bisita profesionalari eskaini zitzaion, non instalazio bikainak, ekipoak eta teknikari eta espezialisten lana erakutsi baitzitzaizkigun. Ostegunean, hilak 29, bi tailer egin ziren; goizean, katalogazioari buruzko tailerra, eta bertan, Noa sistemarekin praktikak egiteko aukera izan zen. Arratsaldean, kontserbaziorako tailerrean lan egin zen, eta sail horretako langileek fonotekan soinu-euskarriak behar bezala egonkortzeko eta kontserbatzeko erabilitako jardunbide egokiak aurkeztu zituzten.
IASA 2022 arrakastatsua izan da, ez bakarrik hitzaldien kalitateagatik, Mexikoko Fonoteka Nazionaleko kideek egindako harreragatik bereziki.
maiatza 26, 2022 | Kultura jarduera
Euskadiko Orkestrak, Jaume Santonjaren zuzendaritzapean, itxiko du Musikaste maiatzaren 28an
– Zer nabarmenduko zenuke Musikasten interpretatu beharreko programatik?
– 50. urteurrenerako programa denez, nire ustez interesgarria den programa bat prestatu da, iraganari, orainari eta etorkizunari begiratua. Programa oso askotarikoa da estetikei dagokienez. Jendeari asko gustatuko zaio kontzertua.
– Nola baloratzen duzu Musikastek bere programazioan konpositore propioak sartzearen alde egindako lana?
– Funtsezkoa da lurralde bakoitzak ahaleginak egitea tokiko artistak sustatzeko eta zabaltzeko. Izan ere, programak Musikasten urteetan zehar egindako bidaia erakusten du eta gertatu denaren aukera zabala erakusten du. Iruditzen zait ezinbestekoa dela babes eta dibulgazio plataforma horiek guztiak txikitzea eta haztea, ondare hori guztia eskuratu ahal izateko.
– Orkestretako kolaboratzaile zaren aldetik, nola lagun dezake horrelako erakunde batek komunitate batean musika sortzen?
– Musikasteren izenean ari zarela uste dut. Orkestrak, gaur egun, kontzertuen sorreratik haratago doazen kultura-erakundeak dira. Kasu gehienetan, inguratzen dituzten gizarteetan gero eta presentzia handiagoa duten zeharkako erakundeak dira, eta, horregatik, adierazpenerako espazioak ahalbidetzeko betebehar morala dute. Obra berriak sortzea sustatzen duen eta hedapen-kanal bat ematen dien edozein ekimen, oso ona izateaz gain, beharrezkoa ere bada, nire ustez. Eta, batez ere, bizileku edo irisgarritasun gutxiagoko lekuetan gertatzen bada. Jaialdirik txikienetik hasi eta Hamabostaldira arte beharrezkoak dira ekosistema kultural aberatsa, askotarikoa eta kalitatezkoa izateko.
– Zer gako eta sentsazio transmititu nahi dizkiozu kontzertura joaten den publikoari?
– Ba nik ahalik eta jakin-min handienarekin entzutera gonbidatuko nituzke, eta musika-hizkuntza zein aberatsa den konturatzera, kasu honetan, orkestra sinfonikoa/musika klasikoa, herrikideen ahotsarekin, auzokoak ere izan litezkeenak. Estilo horiek guztiak, musikagileen esperientzia pertsonal horiek, ekitaldi berean alderatzeko aukera izatea berezia eta oso hunkigarria izango da.
maiatza 25, 2022 | Kultura jarduera
Suhar Abesbatzako zuzendaria ilusioz beterik agertu da bere taldeak maiatzaren 27an Koruen Egunean parte hartuko duelako
– Zer suposatzen du zuk zuzentzen duzun abesbatzarentzat Musikasteren 50. edizioan parte hartzeak?
– Suhar abesbatza osatzen dugun gehienok aspalditik gabiltza koru munduan, eta urteak daramatzagu Musikaste oso gertutik jarraitzen. Oraingoan, lehen aldiz, SUHAR koru bezala parte hartuko dugu bertan, eta ilusioz hartzen dugu emanaldi hori. 2019an eman genuen gure lehen emanaldia, alde horretatik oraindik koru “gaztea” gara, eta hain edizio borobilean parte hartzea oso berezia izango da.
– Zer esango zenioke jendeari jardunaldi horretara joateko?
– Koruen eguneko oso kontzertu interesgarria izan ohi da. Bertan, abesbatza ugari entzun ahal izan dira, estilo eta izaera ezberdinekoak. Gainera, errepertorio oso bereziak aurkeztu ohi dira: gutxi entzuten diren obrak, urtemugaren bati oso loturikoak, estreinaldiak… Ikuspegi artistikotik, interes handiko kontzertua da dudarik gabe.
– Zer nabarmenduko zenuke interpretatuko duzuen programatik?
– Kontu handiz aukeraturiko errepertorioa aurkeztuko dugu. Gure kasuan 3 konpositoreren obrak izango ditugu. Alde batetik, Aita Madinaren 2 pieza, aurten gogoratzen baita bere heriotzaren 50. urteurrena. Bestetik, Tomas Aragüesen obra eder bat, otsailean hil zen konposatzaileari omenaldi gisa. Eta azkenik, estreinaldi bat, SUHAR koruarentzat bereziki David Azurzak 2021ean eginiko obra bat, eta Musikasten lehen aldiz abestuko dugu.
– Zer transmititu nahi diozue kontzertura joaten den publikoari?
– Alde batetik, kontzertu guztietan bezala, publikoak ondo pasatzea, musikaz gozatzea da helburu nagusia. Baina bestetik, gure kasuan, euskal koru musikak duen balio izugarria erakutsi nahi dugu, 3 garai ezberdinetako konpositoreen obrak erakutsiz, 3 estilo ezberdinetakoak, horrek adierazten baitu nondik gatozen, non gauden eta noruntz goazen.
