Eresbil Berriak

Trio Zukanek Zuriñe F. Gerenabarrena konpositorearen obretako bat entzuteko aukera emango du asteazken honetan Niessen Kulturgunean, “Harri, Haize, Harea” izenburupean. Egileak bere poza erakusten du bere lana Musikasteren egitarauaren barruan entzun daitekeelako.

– Nola baloratzen duzu euskal musikaren panorama sortzailea?
– Bidea ireki eta etorkizuna ereiteko denbora igaro ondoren, uste dut gaur egun musika-kulturaren arlo askotan jasotako fruituak ikus daitezkeela. Hezkuntza-mailan oso maila altuetara iritsi gara, lurralde bakoitzeko musika-programazio erregularrarekin, eta kontzertu berri bakoitzean nagusitzen diren musika-estiloei eta -korronteei dagokienez aniztasuna duten urteko jaialdiekin. Eta hori guztia, denboraldietara errespetuz eta jakin-minez joaten den publikoarekin batera, bai orkestran, bai musika garaikidean, herrikoian, jazzean, eta abarretan. Diru-laguntzak ematen dira sorkuntzarako eta jaialdiak aurrera eramateko. Eta instrumentisten eta nazioarteko korronteen fluxu handiagoa ematen da. Horren ondorioz, une positiboa bizi dugu, baina adi egon behar dugu aurrera egiten jarraitzeko.

– Zer nabarmenduko zenuke ‘Harri, Haize, Harea’ obratik?
– Etengabe aldatzen ari den materiala sartzen duen obra da. Tinbrika funtsezko elementua da, instrumentuen berezitasunetik abiatuta bakarrik edo hirukotean landua. Eta elektronikaren urperatzeak eraiki beharreko beste elementu bat bezala funtzionatzen du, harreman berdinak sortuz.

– Zertan oinarritu zinen lan hau egiteko?
– Nahiz eta enkargu bat izan eta Zukan hirukoteari eskainia egon, hirukotearen berezitasunak eta bere izaera instrumental indibidualak bultzatu ninduten instrumentu bakoitzak eskaintzen dituen aukera asko eta interpreteen birtualtasuna aztertzera. Instrumentista bakoitzari bere ondoan bozgorailu bat jartzeko ideiak, itzal gisa, bikoitzaren eta errefrakzioaren ideian pentsatzeko aukera eman zidan, baita instrumentuen eta elektronikaren arteko elkarrekintzan ere, gaur egungo ikuspegi batetik, baina tradizioa ahaztu gabe.

– Zer iruditzen zaizu zure obra Musikasten entzutea?
– Niretzat plazer handia da eta pozez betetzen nau arrazoi askorengatik. Musikaste, Eresbilekin batera, erreferentziazko tokia da Euskal Herriko musikaren panoraman. Oraindik musikagile ikaslea nintzenean jaialdi honetan nire obra bat estreinatu zen lehen aldiz. Hortik, une hartako oroitzapen eder bat daukat, ikusmin eta alaitasun betea. Horrelako laguntzei esker, bidea prestatzen joan nintzen.

Tradizioa eta modernitatea uztartzen dituen jarduera batekin, Trio Zukan gaur egungo musikaren esparruan azken urteotan sortu den talde original eta goraipatuenetako bat da. María Zubimendi soinujolea talde honetako kideetako bat da, Jon Ansorena txistulariarekin eta Gorka Catediano perkusionistarekin batera. Emanaldia maiatzaren 22an, asteazkenean, izango da Niessen Kulturgunean.

– Nola definituko zenuke Trio Zukan taldea?
– Trio Zukan 2014an sortu zen txistu, akordeoi eta perkusio taldea da, musika garaikidean espezializatua. Sortu zenean ez zegoen formazio honetarako idatzitako ia obra originalik, eta beren lana, ordutik gaur egun arte, aipatutako instrumentuentzat obra berriak sortzean oinarritu da nagusiki. Trio Zukanen kontzertuak originaltasun, freskotasun eta energiaz beteriko emanaldiak izaten dira, eta txistu, akordeoi eta perkusiorako idatzitako obrak interpretatzeaz gain, beste mota batzuetako proposamenak ere eramaten dituzte oholtzara (hala nola, objetuekin egindako musika, performancea oinarritzat duten obrak, elektronika, bideo eta bestelako teknologia berrien erabileraren bidez sortutako piezak, eta abar).

– Zein izan da kontzertuan aurkeztutako obrak hautatzeko irizpidea?
– 2023ko udan Trio Zukanek Soinuzko Begiradak- TAKE2- CD berria argitaratu eta aurkeztu zuen, eta kontzertu honek aipatutako albumean entzun daitezkeen piezak biltzen ditu. Gainera, nabarmendu behar dugu emanaldi honetan Maria Eugenia Luc konpositorearen ‘Begiratu Bi’ obra dantzarekin batera aurkeztuko duela Trio Zukanek lehen aldiz, Miren Liezagak obra honentzat berariaz sortu duen koreografia batek lagunduta, hain zuzen ere.

– Nola animatuko zenuke jendea kontzertu honetara joatera?
– Trio Zukan ez da egunero ikusi edo entzun dezakegun musika klasiko-garaikidea interpretatzen duen talde arrunta; izan ere, bere konbinazio instrumentalak berezko originaltasun izaera ematen dio proposamen artistiko honi. Gainera, eskainiko duten kontzertua tipologia oso desberdinetako obrak entzun eta ikusi ahal izango dira, elektronika erabiltzen dutenak, elektronika eta bideoa erabiltzen dutenak, musika eta dantza uztartzen dituztenak, musika egiteko objetuak erabiltzen dituztenak, eta abar. Guzti guztiak kalitate itzela duten eta punta puntakoak diren konpositoreek idatziak dira, gainera. Musika proposamen desberdin bat deskubritu nahi duenarentzat kontzertu aproposa dela uste dugu.

– Zer sentsazio helarazi nahiko zenizkioke publikoari emanaldian zehar?
– Belarriak eta begiak erne izan eta gertatuko denaz gozatzea da gure helburua. Askotan entzun izan ditugu “nik ez dut musika garaikidea ulertzen” edo “ze zaila den musika garaikidea” bezalako komentarioak, baina gure ustez, zerbait ulertzeak edo ez ulertzeak ez du erlaziorik zerbait gustatu edo ez gustatzearekin. Publikoari zerbait berezia eskaini nahi diogu disziplina desberdinak, elementu eta baliabide desberdinak, ezaugarri desberdinak uztartuko dituen kalitate handiko proposamen baten bidez.

‘Koloreka kontari’ emanaldiak Kontari Landarbaso, Orereta Ikastola, Koldo Mitxelena Ikastetxea, Bizarain Ikastola, Telleri-Alde Ikastetxea eta Cristobal Gamon Ikastetxetako ahots gazteak bilduko ditu igande arratsaldean. Landarbaso abesbatzako musika zuzendaria den Iñaki Tolaretxipik bultzatutako ekimen honek gazteak koruen munduaz interesatzera bultzatu nahi ditu.

– Nola lor daiteke gazteek koruen munduaz interesa izatea?
– Abesbatza batean abestea ez dago modan, eta gazteek proposamen ugari dituzte eskuetan. Eurentzat erakargarriak izango diren proposamenak bilatzean datza gakoa, gazteak eurak ikuskizunean parte hartzera bultzatuz eta jakin-mina sortuko dieten kontzertuak eskainiz.

– Euskal Herrian ba al dago harrobi onik abesbatzen munduan?
– Ez, ia ez dago harrobirik. Musika korala apurka-apurka hiltzen ari da eta denbora gutxian oso abesbatza gutxi geldituko dira. Gainera, koralista askoz handiagoek osatuko dituzte. Ez dago erreleborik.

– Zergatik erabaki zenuen lan hau aurrera eramatea?
– Hunkitu egiten nau kantatzeak, eta taldean egitea benetan zirraragarria da. Ezin da bizi dugun guztia hitzez adierazi, baina bizitzeak apur bat zoriontsuago egiten gaitu.

– Zer nabarmenduko zenuke Musikasten ikusiko den obratik?
– Koruen Egunak oso formatu finkatua du. Obra koral erakargarriak aurkeztu nahi dira, berriak direlako edo ezezagunak direlako. Gure kasuan, etorkizunean interesgarriak izan daitezkeen bertsioak eskaintzen saiatuko gara.

‘Txalaparta’ larunbat honetan ikusgai izango da Lekuona Fabrikara. Dantza nagusi izango da Jon Mayak eta Jesus Rubiok sortutako obra honekin. Azken koreografo honek Kukairekin izandako lankidetzatik asko ikasi duela adierazten du.

– Nolakoa izan da Jon Maya eta Kukairekin lan egitea?
– Asko gustatu zait. Oso aberasgarria izan da. Konpainia honek urte asko daramatza lanean. Oso hizkuntza finkatua du, eta primeran erabiltzen dituzte euren gorputzak. Ezagutzen ez nuen hizkera zen. Errenteriako plazan ikusi ditut dantzan, eta ni ez nago hain ohituta horretara, antzokietan ibiltzen bainaiz gehiago. Eta Jonekin oso ondo. Pertsona irekia eta bitxia da. Nik, nire aldetik, landu ohi ditudan ideia horiek eskaini ditut, kezka horiek, kolektiboarekin eta sentsazio indibidualarekin zerikusia dutenak.

– Zer islatu nahi duzu zure koreografietan?
– Ez dut uste koreografia zehatza egiten dudanik. Denboran zehar garatzen den lan-ildo bat da. Galdera berriak sortzen eta konpontzen ari dira behin eta berriz. Pieza bakoitzak etorkizunerako tarteak uzten ditu. Interesak beti dira antzekoak. Dantzarekin eta bizitzan gertatzen zaiguna adierazteko gorputza erabiltzeko moduarekin dute zerikusia. Nire koreografietan bizipenak adierazten saiatzen naiz, eta gorputza eta espazioa erabiltzen ditut erakusteko. Koreografiak ematen digun aukera bikoitz hori ere asko interesatzen zait, kolektiboaren gorputza eta aldi berean pertsona indibidualarena erabiltzea.

– Zer espero duzu lortzea proiektu honek Musikasteren publikoarengan?
– Ikusleek gorputza ikusiko dute denbora guztian gauza bera egiten, baina emaitzak ezberdinak dira. Lan honek gizakia denboraren joanean zer den azaltzen du. Ikusleari gizakiok garen mirari eta aniztasuna esan nahi diogu. Esperientziaz betetzen ari gara, eta errepikatzen joan arren, ez dira inoiz berdinak.

– Dantzarik jarraitzaileenak irabazten al ditu?
– Prestakuntza artistiko honetan publikoaren batekin konektatzen gara, baina beste jende batekin konektatzeko bidea geratzen zaigu. Koreografook publikoarentzat interesgarria izan daitekeen mundu-ikuspegia partekatu behar dugu, film-zuzendariek egin dezaketen moduan.

Kukai Dantza Taldea Errenterian gehien maite den taldeetako bat da. Jon Maya bertako koreografoa talde honen funtsezko zati bat da. Talde hau maiatzaren 18an, larunbata, Lekuona Fabrikan izango da ‘Txalaparta’ lanarekin. Lan hau Jesús Rubio koreografoaren lankidetzatik sortu zen.

– Nola sortu zen proiektu hau?
– Sorkuntza berriaz pentsatzen hasita argi nuen berriro ere koreografoa gonbidatuaren eredua jasotzea interesgarria zela eta, era berean, oso erakargarria zitzaidan txalaparta izatea abiapuntua. Lehenengo ganza Jesusi proposamena egitea izan zen. Berehala onartu zuen eta ordutik martxan jarri ginen. Urte bateko sorkuntza prozesu garrantzitsua izan da, non koreografia sortzeaz gain, Dantzariak txalapartari ere bihurtu diren. Oso prozesu aberasgarria izan da.

– Zer nabarmenduko zenuke Jesus Rubio Gamorekin lan egitetik?
– Dena zer naturaltasunez gertatu den eta zer konfidantzaz egin dugun łan. Prozesuaren ondorioz, emaitza oso aberats geratu da. Koreografiak Jesusen Johiko dinamika eta konposizioak jasotzen ditu, baina, era berean, jatorri tradizionaleko doinu, urrats eta elementu ugari oso presente daude. Uztarketa oso interesgarria dela uste dut.

– Zein da lan honek transmititzen nahi duen mezu nagusia?
– Txalapartak bere baitan oso kontzeptu interesgarriak ditu. Alternantzian jotzeak dakar, norbanakotik abiatuta komunitatean zerbait eraikitzea, ondokoari entzunez, nirea emanez baina beti besteari lekua emanez. Hortik abiatu gara, eta hortik abiatuta kusten da nola egitura finko eta errepikakor bat izan daitekeen ziklo batean, gure egon eta sentitzeko moduak etengabe eraldatzen diren eta eraldaketa horrek zer leku diferenteetara joan daitezkeen.

– Zer suposatzen du zuretzat ikuskizun hau Errenterian aurkezteak?
– Oso berezia da. Hemengoak gara, hemen bizi gara, hemen egiten dugu lan, hemen sortu da łan hau… Dena! Etxean aritzea da, eta hori oso oso berezia da guretzat!

Musikasteren 52. edizioa ostiral honetan, maiatzak 17, hasiko da. Errenteriako Idoia Hernández konpositorea, ‘Hatxe’, izango da lehenengo kontzertuaren arduraduna, ‘Panpin Orkestra’ izeneko lanarekin, Herri Arte Eskolako orkestrarekin elkarlanean.

– Zerk bultzatu zintuen lan hau prestatzera?
– Behar pertsonal eta aldi berean kolektibo batetik sortzen da. Mugimendu feministarentzat erreferentziazkoak diren liburuak irakurtzen hasi eta informazio guzti hori biltzen hasi nintzen, nire egunerokora eramaten saiatuz. Gogoeta horiek guztiak lagunekin partekatzerakoan eta zauri asko pertsonalak ez ezik kolektiboak ere badirela konturatzen hasi nintzenean, orduan nor eta zergatik naizen ulertzen hasi nintzen. Beraz, musika hausnarketa horiek guztiak transmititzeko erabiltzen dut. Horregatik sortu zen lehenengoz ‘Panpin hautsien dantza’ eta ondoren ‘Panpin orkestra’.

– Zer transmititu nahi duzu proiektu honekin?
– Batetik, musika idazketa dago, zeinaren bidez haustura, hauskortasun, negar eta itxaropen, indar zein baretasun sentsazioak transmititu nahi ditudan. Emozio kontraesankorrak dira, baina aldi berean bizitza bezain errealak. Eta, bestetik, testuingurua biltzen duten testuak daude. ‘Drama’ abestia dugu, sentiberatasun emozionalaren burlaz hitz egiten diguna; ‘Histeria’, zauri kolektiboez; ‘Baso’, norbere buruarengan sinesteko beharraz; ‘Kali’, erreferentziazko pertsonaien garrantziaz; eta ‘Ama’, beldur eta ziurgabetasunaz.

– Nola animatuko zenuke jendea kontzertu honetara joatera?
– Kontzertua esperientzia bat da. Aberatsa da ehunduretan eta sentsazioetan, eta, beraz, ez da beharrezkoa musika klasikoaren zale izatea gozatu ahal izateko. Gainera, bakarra da. Ez da berriro errepikatuko.

– Zer esan nahi du zuretzat lan hau Musikasten aurkezteak?
– Mugarri handia da nire ibilbide profesionalean. Orkestrarako kontzertu oso bat idaztea berria da niretzat eta, gainera, Musikaste bezalako jaialdi batek babesa emateak oso eskertuta sentiarazten nau.