Eresbil Berriak
Peyo Labaguerie: “Nire aitari egindako omenaldi hau ohore bat da niretzat Errenterian izateagatik eta izan zen txistularia ezagutarazteagatik”
Errenteriako Udal Txistulari taldeak Mixel Labaguerie musikaria omenduko du igande honetan, maiatzaren 18an, 11:30ean, Niessen Kulturgunean. Ekitaldi berezia izango da, bere semea den Peyo abeslariak parte hartuko baitu.
– Zer nabarmenduko zenuke zure aitaren figuratik?
– Aita humanista, katoliko pratikaizale eta kobentzimunduko gizona zen. Elkarrizketa gaitasuna zuen gizona ere zen. Kultura mailan, musikaria (pianoa, organoa, gitarra… txistua) zen eta ezagutza handi bat bazituen euskal dantzaz, kantuz eta euskaraz. Olerkari, hirurogei hamarkadan, lehen kantaria izan zen euskaraz abesten, euskaltasunez aipaturik.
– Elkarte bat sortu zenuen Mixelen irudia balioan jartzeko, zergatik jarri zenuen martxan?
– 2000. urtean bere heriotzaren hogeigarren urteurrena Kanbon ospatu genuen. “Mixel Labeguerie’ren Lagunak” elkartea horren karietara sortua izan zen. Haren helbura da konpositore, interpretearen oroimena iraunaraztea. Gizona hil da, baina haren oroitzapena geldidu eta transmititu behar da.
– Zer suposatzen du zuretzat zure aitari egindako omenaldi hau?
– Omenaldi hau ohore bat da niretzat Errenterian egoteagatik eta izan zen txistularia ezagutarazteagatik. Michel Labéguerie familia eta Errenteriarekin esteka hertsi bat izan zen (hortaz, igandean aipatuko dut). Transmizio beteberrak badaukat aitaren abestiak belaunaldi gazteei ezagutarazteko.
– Zer nabarmenduko zenuke aurkeztuko den egitarauatik?
– Pozten nau kontzertu honetan kantari, musikari eta txistulari gazteek parte hartuko dutela.
– Zer helarazi nahiko zenioke publikoari??
– Nire aitaren Mixel abesti batzuk ezakutzea edo gogoratzea.
Fernando Saenz de Ugarte: “Musikastek aukera ematen du dantza eta musika harreman parekidean bizitzeko”
Landarbaso Abesbatzak eta Dantzaz konpainiak Ubun-Tu aurkeztuko dute Musikasteren bigarren egunean. Ikuskizuna larunbata honetan izango da, 19:00etan, Lekuona Fabrikan. Lan honetan “besteekiko harremanak jartzen ditugu erdigunean: gorputzen arteko elkarrizketak, identitateen gurutzaketak eta elkarbizitzaren beharra”, azaltzen du Fernando Saenz de Ugarte Dantzaz-eko zuzendariak.
– Euskal Herrian ba al dago dantza ikuskizunekiko interesik?
– Bai, eta betidanikan, gainera. Euskal Herrian badugu dantza maitatzeko sena, batez ere kalean eta plazan sentitzen da hori indartsuen: bertan dantza ez da soilik arte, baizik eta harremana, komunitatea eta errituala. Euskal Herria = dantzatzen duen herria. Eta uste dut orain arteko ikuspegi hori zabalduz ari garela: dantza gero eta maizago ikusten da aretoetan eta antzokietan ere, eta publikoak, oro har, begirada zabalago batekin ari da hurbiltzen dantza garaikideari. Zorionez, denon arteko lana ari gara egiten, eta jarraitu behar dugu bide horretatik.
– Gazteak animatzen al dira dantza egitera?
– Bai, baina oraindik badago lana egiteko. Dantzaz-en ikusten dugu gazteek dantzan adierazteko gogo handia dutela. Gure kasuan, gainera, profesionalizatzeko lehen pausua ematen ari diren dantzari gazteekin egiten dugu lan, eta hori da gure altxorrik handiena. Dantzak eskaintzen dien espresio-askatasunak eta mugimenduaren bidez mundua ulertzeko moduak liluratzen ditu. Baina beharrezkoa da horretarako espazioak, erreferenteak eta etorkizun profesionaleko aukerak sortzea, eta horretan ari gara buru-belarri. Komunitateari begiratzen badiogu, sare sozialetan gero eta dantza gehiago ikusten da, denok dantzatuta! Ze dantza mota? Hori beste kontua da, beste elkarrizketa baterako…
– Nola sortu zen Ubun-Tu proiektua?
Ubun-Tu proiektua topaketatik eta elkarrizketatik sortu da, gure inguruko kulturen arteko zubiak eraikitzeko nahitik. Proiektu honek izen bereko kontzeptu afrikar batean du sustraia: “ni banaiz gu garelako”. Hortik abiatuta, elkarrekin bizitzearen, partekatzearen eta komunitatearen ideia landu dugu dantzaren bidez. Poloniako sortzaileak, Uruguaikoak, Euskal Herrikoak…, kultur aniztasuna eta dantza eta arte garaikidearen tresnak uztartuz.
– Zer nabarmenduko zenuke lan honetatik?
– Ubun-Turen bidez, besteekiko harremanak jartzen ditugu erdigunean: gorputzen arteko elkarrizketak, identitateen arteko gurutzaketak, eta elkarbizitzarako beharra. Poloniako bi sortzaile etorri ziren Euskal Herrira eta liluraturik geratu ziren gure nortasunarekin, eta kulturarekin, horrela sortu zen UBIN-TUren lehen zatia: Aire Sakona deitzen dena. Bigarrena, aldiz, jaiotzez Uruguaiarra den, baina Euskal Herriko familiko koreografo bat sortua, Eres deiturikoa. Lanak indar handia du eszenan, ez bakarrik mugimenduarengatik, baizik eta interpreteen artean sortzen den batasunagatik ere. Nabarmenduko nuke, batez ere, dantza garaikideak ere komunitatearen zerbitzura egon daitekeela, kasu honetan Landarbaso abesbatzarekin elkarlanean, eta ikusleari galdera irekiak luzatzeko gaitasuna duela.
– Zer iruditzen zaizu Musikastek dantzaren inguruan egiten duen lana?
– Oso aberasgarria da Musikastek dantzari eskaintzen dion tokia. Musikarekin lotura estua izan du beti dantzak, baina oraindik askotan musika lehenesten da eta dantza geratzen da bigarren plano batean. Musikastek, berriz, aukera ematen du dantza eta musika harreman parekidean bizitzeko, eta horrek balio sinboliko eta praktiko handia du guretzat. Gainera, tokian tokiko kulturari eginiko ekarpen horrek, Musikaste bezalako jaialdi batean, bultzada ederra ematen dio dantza garaikidearen presentziari.
Martín Inthamoussu: “Eres” ez da dantza-lan bat bakarrik, bidaia emozional bat da, non denok elkar ezagut dezakegun”
Dantzaz konpainiak eta Landarbaso abesbatzak ‘Ubun-Tu’ dantza ikuskizuna aurkeztuko dute larunbat honetan, 19:00etan, Lekuona Fabrikan. Lan honek bi zati ditu: ‘Aire sakona’, Jacek PrzybydeOwicz poloniar konpositorearena, eta ‘Eres’, Martín Inthamoussu uruguaiarrarena. Azken honek azpimarratzen du obra honekin “ni baino lehenago etorri zirenen bitartez nor naizen ulertu” nahi nuen.
– Zertan oinarritu zinen “Zu” egiteko?
– ‘Eres’ sortzerako orduan ni baino lehenago etorri zirenen bitartez nor naizen ulertzeko premia oso pertsonal batetik hasi zen. Nire birraitona-amonek Euskal Herritik Uruguaira emigratu zuten, eta beren ametsak, beldurrak eta kultura eraman zituzten, konturatu gabe, nire bizitza osoan presente egon direnak. Omenaldia egin nahi izan nien, eta, era berean, aztertu nola aldatzen den memoria hori ozeanoak eta belaunaldiak gurutzatzen dituenean. ‘Eres’ gutun intimoa da nire arbasoentzat, baina identitate eta pertenentzia-bilaketa ere bada.
– Zer transmititu nahi duzu lan honekin?
– Oroimenak gorputzera ekartzen dugunean duen boterea partekatu nahi dut. ‘Eres’ ez da soilik migrazioari edo sustraiei buruzko istorio bat, heredatzen dugunari nola aurre egiten diogun ere bada. Batzuetan harrotasunez egiten dugu, beste batzuetan zalantzaz. Publikoak gorputzean bizi ez zituen baina berdin zeharkatzen duten istorioak eramateko sentsazio horrekin konektatzea interesatzen zait.
– Nolakoa izan da Dantzaz konpainiarekin proiektu hau aurrera eramateko egin duzun lana?
– Dantzaz-ekin lan egitea oso aberasgarria izan da. Konpainia gaztea, eskuzabala eta sormen-prozesuak dakarrenari irekia dago. Hasieratik, elkarri errespetua izan genion kontatu nahi genuen historiarekiko eta gorputza artxibo bizia bihurtzeko moduarekiko. Elkarrizketarako, inprobisaziorako, entzuteko… ordu asko partekatu ditugu, eta hori eszenan sentitzen da.
– Zer suposatzen du zuretzat obra hau Musikasten aurkezteak?
– Musikasten ‘Eres’ aurkezteak balio emozional handia du. Dena hasi zen lekura itzultzea da, nolabait. Lan hau Euskal Herrian, nire arbasoen lurraldean, partekatu ahal izateak biziki hunkitzen nau. Berriro irekitzen den zirkulu bat dela sentitzen dut, posible imajinatuko ez nukeen itzulera sinboliko moduko bat.
– Nola animatuko zenuke jendea emanaldi honetara joatera?
– Barrura begiratzeko gonbidapena dela esango nioke jendeari. Ez da dantza lan bat bakarrik, bidaia emozional bat da, non denok elkar ezagutu dezakegun. Denok gatozelako nonbaitetik, denok daramagu barruan herentzian jasotako istorioren bat.
Tomas Ruti: “Programa interesgarria da belarri guztientzat, eta edertasun eta kontraste handikoa”
Musikastek ostiral honetan hasiera emango dio bere edizio berriari, 19:00etan, Lekuona Fabrikan, Oiasso Kamerata eta Tomas Ruti zuzendariaren eskutik. Kontzertuan Zariatxo-Zariagaz abesbatzarekin eta Marina Beheretche biolinistarekin batera arituko dira.
– Zer suposatzen du kontzertu hau Errenterian aurkezteak?
– Oiasso Kameratarentzat ilusio handia da, Euskadin eta Euskaditik kanpo proiekzio handia duen jaialdia delako, eta ibilbide luzea eta ospetsua duelako. Taldea duela 11 urte sortu zen, eta une zoragarria iruditzen zaigu hain agertoki garrantzitsuan izateko, eta, are gehiago, Lekuona Fabrikan.
– Zein esperientzia musikal ezagutuko dute kontzertura joaten direnek?
– Gure ondarearen parte eztabaidaezina diren euskal egileen lanez gozatu ahal izango da, hala nola, Guridiren Euskal Melodiak, Bernaola, Escudero edo Valentin Larrearenak, berrestreinatzeko plazera izan dugunak, kalitate handikoak.
Bestalde, Elodie Baffalio eta Ekhi Lambert Iparraldeko egileen lanen estreinaldiak ditugu. Lehenengoa, ‘Bizitzaren Harian’ programa hau sortzeko aitzakia bihurtu zen. Programa honen bidez, bizi-etapa ezberdinak elkarrekin lotutako musiken bidez margotu nahi ditugu. Eta Ekhi Lamberten lanak gaztetasuna modu zirraragarrian irudikatuko du bere bigarren zatiari, ‘Pasabidea’ izenekoari, lekua uzteko, non ondorengo etapetarako trantsizioa iradokitzen den.
Beste aurkikuntza garrantzitsu bat (aski ezaguna bada ere) Zariatxo abesbatza izango da, ‘Aurtxo Seaskan’ekin. Eta oso aberatsa izango da Marina Beheretche-ren lana.
– Emanaldi honetan Zariatxo-Zariagaz abesbatzak eta Marina Beheretche biolin-jotzaileak ere parte hartzen dute. Nolakoa izan da hiru aldeko lan hau?
– Oso interesgarria izan da. ‘Con Aire de Tango’ kontzertuan lagundu genion Marinari, eta luxu bat da beti bere musika-kalitateagatik, prestutasunagatik eta hurbiltasunagatik. Zariatxorekin ez dugu kolaboratu, haren kalitatea jakin arren. Imanol Elizasu zuzendariaren laguntza eta elkarlanerako izan zuten ilusioak egin dute gainerakoa.
– Kontzertuan Ekhi Lambert eta Elodie Buffalio bezalako konpositore gazteen lanak integratzen dira, zer azpimarratuko zenuke konposizio hauetatik?
– Baffalioren ‘Iazko Lorea’-ren originaltasuna. Aitona-amonei eskainia dago eta aitona-amonen bizi-ibilbidea gogorarazten du.
Ekhi Lamberten ‘Itzuliño bat-Pasabidea’ lanak gaztetasunaren algaran murgiltzen gaitu erabat, hizkuntza fresko eta dantzagarri baten bidez, jai-herrikoia hartzen duena obra kementsu eta dibertigarri bat eraikitzeko. ‘Pasabidea’, berriz, zertxobait ilunagoa da.
– Nola animatuko zenuke jendea kontzertu honetara joatera?
– Uste dut aukera on bat dela hari-orkestra formazio bat ikusteko. Ez da oso ohikoa, baina aukera handiak ditu, gure musika eta atzoko eta gaurko musikariak ospatzen dituen kontzertu-ikuskizun batean. Oiasso Kamerata-k programa interesgarria dakar belarri guztientzat eta edertasun eta kontraste handikoa, lehen lerroko gonbidatuak ditugula ahaztu gabe.
Ramon Lazkano, konpositorea: “Musikastek eboluzionatzen, modulatzen, errealitate ezberdinetara egokitzen jakin du”
Andra Mari Abesbatzak eta Euskadiko Orkestrak itxiko dute Musikasteren edizio hau larunbatean, maiatzak 25, Lekuona Fabrikan. Bere egitarauaren barruan Ramon Lazkano konpositorearen ‘Mugarri’ obra dago.
– Nola baloratzen duzu euskal musikaren panorama sortzailea?
– Iruditzen zait oso anitza dela, dinamikoa, gure mendeko munduarekin bat datorrena, baita proiektatu eta nazioartera zabaldu dena ere, soinu-arte desberdinei emandako gazte-kopuru ikaragarriarekin. Azken hamarkada honetan sortu eta garatu diren egitura batzuk funtsezkoak eta emankorrak izan dira (Musikene, Musikagileak, Musika Bulegoa…).
– Nola etorri zitzaizun inspirazioa ‘Mugarri’ sortzeko orduan?
– ‘Mugarri’ lagun baten enkargu bat izan zen, Ernest Martínez Izquierdo, garai hartan bere orkestra zenarentzat, Nafarroako Orkestra Sinfonikoarentzat, 2009an. Urte haietan, Oteizari erreferentzia eginez ‘klarionen laborategia’ deitu nion pieza-bilduma batean murgilduta nengoen, eta orkestra-lan honek bilduman planteatutako gai instrumental eta diskurtsibo batzuk laburbildu nahi zituen, beste formatu batean. Nire aitaren gaixotasuna ere epe honetan izan zen, oso harreman konplizea bainuen harekin, eta, zalantzarik gabe, hilabete haietako oinazeak arrasto bat utzi zuen, agian ikusezina, baina niretzat ukigarria bihurtzen dena aldi bakoitzean.
– Zer iruditzen zaizu zure obra Musikasten entzutea?
– Musikaste ekitaldi zoragarria da, bizitza osoan lagun izan dudana, gaztetatik entzule gisa, gero interprete gisa, laurogeita hamarreko hamarkadan Ostots Musika Taldea bultzatu genuenean; eta batez ere konpositore bezela. Jardunaldi hauek oso eskuzabalak izan dira beti nire musikarekin, eta beti aurkitu izan dute txoko atsegin bat niretzat.
– Nola baloratzen duzu Musikastek euskal musikaren eta artisten alde egindako lana?
– Nire ustez funtsezkoa da hainbat arrazoirengatik. Ez da ohiko jaialdia. Gure inguruko beste adibide batzuen aurka, eboluzionatzen, modulatzen, errealitate ezberdinetara egokitzen, erabilera berriak, gure entzuteko moduak eta musikarako sarbidea eboluzionatu duten teknologien agerpena jakin izan du. Dokumentatzeko eta errepertorioak biziberritzeko ezinbesteko lana egiten du, harreman estua du bere ingurunearekin eta zuzentzen zaion kolektiboekin, eta itsasargi lana egiten du, behar den tokian argia emanez gureak diren bideak berraurkitzeko.
Itziar Viloria, konpositorea: “‘Oihartzun gorriak’ obra ezin hobea da nire etxean konpositore gisa estreinatzeko”
“Bizkaiko Meatzaldeko memoria kolektiboa omentzen duen pieza bat da”. Itziar Viloria Ortuellako musikagilearen “Oihartzun gorriak” lana interpretatuko da larunbat honetan Musikasteren azkeneko egunean. Egilea “ilusionatuta” agertu da bere doinuak “nire etxean” entzuten direlako.
– Nola datorkizu inspirazioa obra bat sortzeko orduan?
– Proiektu bakoitza mundu bat da, beraz, hauentzat bilatzen eta aurkitzen ditudan erreferentziek oso leku eta diziplina desberdinetatik hartzen ditut. Hasi baino lehen eta sormen prozesuetan zehar, erreferentzia artxibo bat biltzen eta ordenatzen dut. Kontsultatu, irakurri, begiratu eta entzuten dudana, azkenean obraren zati bihurtzen da, askotan ikusezina, baina era berean, ezkutuan dagoena.
– Zer suposatzen dizu zure ‘Oihartzun gorriak’ lana Musikasten entzuteak?
– Ilusio berezia egiten dit eta oso eskertuta sentitzen naiz obra hau hemen aurkezteagatik. Gainera, gai hau etxean konpositore gisa estreinatzeko egokia dela iruditzen zait.
– Zer helarazi nahi diozu publikoari obra honekin?
– ‘Oihartzun gorriak’ Bizkaiko meatzaldeko memoria kolektiboa omentzen duen pieza da. Oroimenak denboraren joanean duen distortsioa eta ondorengo belaunaldietan oroimenak izan duen degradazioa aztertzen ditu, ahozko legatutik hasi eta eskualdeko ikusizko eta soinuzko paisaiaraino.
– Nola baloratzen duzu Musikastek euskal egileen konposizioaren alde egindako lana?
– Musikasteren eta obra hauen sorkuntzan inplikatuta dauden gainerako erakundeen lanari esker, azkenean, nire nortasun artistikoaren zati bat etxera ekartzeko aukera izan dut. Herri baten kultura eta nortasuna bere memoriari esker existitzen da, eta horregatik uste dut Musikasteren existentzia eta Eresbilen artxibo lana hain direla funtsezkoak.