Momentos vascos

FITXA TEKNIKOA

Musika: JESÚS GURIDI (“Diez melodías vascas” eta “Ezpatadantza”)
Iraupena: 26 minutu
Koreografia, jantziak eta dekoratuak: JOSÉ LAINEZ
Muntaiaren hasiera: 1970eko urriaren 30ean
Estreinaldia: 1971ko martxoaren 12an, Donostiako Gran Kursaal antzokian, 20:15ean

Interpreteak estreinaldian

Mª Carmen Alcorta
Inés Alcorta
Amaya Landaberea
Mentxu Medel
Elvira Mendizabal
Ana Moreno

Carolina Welman
Julio Durán
Iñaki landa
Javier Legorburu
Alejandro Pérez
Juan Sarriegui

Jantzien diseinua

Anexa eta euskal musika

Balet irudikapena ikusi, entzun, sentitu eta bizi izan ondoren, gure zentzumenak eta pentsamenduak hezurretaraino bustita gertu dira, udaberriko ur zaparradak lurra bustitzen duen moduan.

Horixe bera gertatu zaio Donostiako Anexa ballet-taldeak, Conchitak eta José Lainezek sortutako konpainiak, eskainitako emanaldiaz gozatu duen orori.

Azkenean, txundituta, gure poza eta esker ona adierazi genion bikote gazte hari, eta, nolabait, gure sentimenduak askatu ahal izan bagenitu, besarkatu egingo genituzke, zoriontzeko.

Baletaz gehiegi ulertzen ez dugunez eta ez garenez baleteko kritikariak ere, lerro hauen helburua gaiari buruzko gogoeta apal batzuk erakustea da.

Bideo-grabazioa: Julio Durán

I. Landa, J. Durán. © Fotografía. Juan Ángel Arrieta

Euskal musika unibertsala dela

Antzezpenaren bigarren zatian, “Momentos vascos” izenekoan, Guridiren “Diez melodías vascas” eta “Ezpatadantza de Amaya” dantzekin osatu da.

José Lainezek asmatu eta sortu du koreografia. Asmatu eta sortu zela esaten dut, ezpatarik gabeko “Ezpatadantza” balet modernoko pauso, keinu eta jantziekin gauzatu baitzuten neska-mutilek.

“Ezpatadantza”rekin amaitu da “Diez melodías vascas”en aurreko antzezpena. Lehenik eta behin, esan nahi nuke Guridi gure garaiko gizona izan balitz, gaur bizi izan balitz, Lainezen interpretazioa eta sorkuntza maitatu eta onetsiko zituela.

Euskaldunoi, Guridiren musika entzuten dugun bakoitzean, ez al zaigu sentimenduetara iristen eta gure arimaren sakonena bortizki astintzen? Nik baietz uste dut. Horregatik, zerk berpiztuko gaitu gure herri sentimendu sakonenetik, gure musika entzun, kantatu eta sentitzeak baizik? Guridiren “Hamar melodiek” gure izatearen sakonena eta samurrena ukitzen dute, eta, gozamen nahiz tristura izanik, herri gisa dugun nortasuna finkatzera bultzatzen gaituzte behin betiko.

Nola sentitu eta nola pentsatu du Lainezek Guridiren musika? Zein pasartetan elikatu da artista sortzaile honen irudimena? Bistan denez, ez da ohiko paisaia tradizionaletan izan. Lainezen sorrera Guridiren betiko melodiak sentitu eta entzun ondoren sortu zen, gaur egungo munduan, egungo gizartean, egungo pentsamoldean eta gaurko gazteen giroan. Hortik dator, nire ustez, balet honetako mezurik esanguratsuena; euskaldun guztiok jaso behar dugu mezu hori, gainera, oso argi iritsi da, Laineztarrek argi eta garbi erakutsi digute, euskal musika unibertsala dela.

Lainezek euskal musika maila unibertsalera eraman du, argi eta garbi erakutsiz euskal melodia zahar eta zaharrak iraganekoak, oraingoak eta etorkizunekoak ere badirela. Gaur egungo balet hau musikaren eta koreografoaren arteko fusiotik eta elkartzetik sortu da. Duela urte gutxi batzuk, musika horiekin euskal balet bat sortu zuten Bilbon, Olaeta familiarena, oso txalotua izan zena.

Eta orain, musika horrek berak, Lainez artistaren espirituan, Anexa baletaren egungo koreografia agerrarazi eta biziarazi du, gazte donostiarrek gorputzez eta arimaz dantzatzen dutena.

Ta nola dantzatu gainera! Gazte haiei antzematen zitzaien euskal musika honek, neska fin eta mutil lerden haien gorputzak malguagoak egiten zituela, arima gozotasunez bahituz.

Argi eta garbi, keinuetan, jantzietan eta urratsetan, Guridiren musika entzutean eragiten zien samurtasuna nabaritzen zen.

Horra hor, bada, unibertsatasunaren izaera sakona eta zehatza. Musika denboraren eta lurralde sakratu honetako gertaeren gainetik dago, zergatik? musikarekin batera, herria denboran zehar eta gertaeren gainetik bizi delako.

Denboraren barruan eta kanpoan dagoen unibertsaltasunak beste dimentsio bat ahalbidetzen du; hau da, espazioaren unibertsaltasuna, baletaren edertasun unibertsala eta euskal musika, herri eta nazio guztietan miretsiak eta miretsiak direnak. Zer ez du egin Chillidak eskulturan! Uste dugu euskal baletak gauza bera egingo duela, proportzio berean.

Ezpatadantza

Ezpatadantzaren koreografiak argiago erakusten digu esandako guztia. Ez izan zalantzarik: musikaren indarrak eta dantza berriaren sinbolismoak bortizki astinduko ditu aurretik “Amaiako Ezpatadantza” ikusi ez duen pertsona ororen sentimenduak. Ez harritu, bestalde, gure artean iritzi goraipagarriak, zalantzak eta ukazio irmoak sorraraztetik, ulergarria baita. Gure barruan daramagu Ezpatadantzaren gerra-irudi bortitza eta mezu indartsua! Ez harritu ikusten duzun lehen aldian sentitu dezakezun hoztazunagatik. Agian, itsutasun tentagarri batek lainotuko zaitu. Tristatu egingo zaizu dantza horren irudi maitea galdu duzula sinestea. Baina guztiz kontrakoa da. Zure arima aberastu da. Orain unibertsalagoa zara, baina ez lurperatu, galdu edo zaharra utzi izanagatik, ez.

Batzu batzuek, zoritxarreko gizajoek, unibertsaltasuna murriztu eta, bide batez, ukatzen dute. Gaur egungoa, berria , zaharra lurperatuz eta ezabatuz sortu dela esango dizute. Hala ere, berria, sortu berria bada, zaharra zelako da. Eta horretan datza benetako unibertsaltasuna.

Beraz, euskal kultura berriaren, seinale asko sortzen hasi dira, bai artean, bai zientzian. Hona hemen, kantagintza berriarekin eta eskultura berriarekin batera, balet berria. Laineztarrek eta dantzari guztiek, euskaldun guztien txaloak eta gorespenak jaso ditzatela, Donostian gertatu den bezala. Mundu osoan ere arrakastarik eta famarik handiena lortuko dutelakoan nago.

Gurutz Ansola (Zeruko Argia)

REPRESENTACIONES DE “MOMENTOS VASCOS”

1. 71-03-12 20,15 Gran Kursaal Antzokia – Donostia
2. 71-03-13 20,15 Gran Kursaal Antzokia – Donostia
3. 71-03-14 19,15 Gran Kursaal Antzokia – Donostia
4. 71-03-15 20,15 Gran Kursaal Antzokia – Donostia
5. 71-04-07 19,30 Amaya Amaia – Eibar
6. 71-04-08 19,30 Amaya Amaia – Eibar
7. 71-04-25 12,00 Principal Principal – Vitoria-Gasteiz
8. 71-05-08 19,30 Leidor Zinema – Tolosa
9. 71-05-08 22,30 Leidor Zinema – Tolosa
10. 71-05-14 20,00 Buenos Aires Antzokia – Bilbo
11. 71-08-15 18,00 (TVE) Igeldo Mendia – Donostia
12. 71-08-26 23,00 Trinitate Plaza – Donostia
13. 71-08-27 23,00 Trinitate Plaza – Donostia
14. 71-11-14 11,30 Leidor Zinema – Tolosa
15. 71-11-20 17,30 San Juan de Dios Klinika – Donostia
16. 71-11-28 11,30 Astoria Antzokia – Donostia
17. 71-12-14 19,30 Victoria Eugenia Antzokia – Donostia
18. 71-12-15 19,30 Victoria Eugenia Antzokia – Donostia
19. 71-12-16 19,30 Victoria Eugenia Antzokia – Donostia
20. 72-02-04 19,45 Aitor Antzokia – Hernani
21. 72-02-20 11,30 Astoria Antzokia – Donostia
22. 72-02-25 22,30 Amaya Antzokia – Eibar
23. 72-03-03 18,00 (TVE) Buenos Aires Antzokia – Bilbo
24. 72-03-03 20,00 Buenos Aires Antzokia – Bilbo
25. 72-03-25 22,00 Eslesa Antzokia – Legazpia
26. 72-04-19 20,00 Astarloa Aretoa – Durango
27. 72-02-22 22,00 San Vicente Koliseoa- Barakaldo
28. 72-05-13 22,30 Usurbe Zinema – Beasain
29. 72-05-20 22,30 Udal Polikiroldegia – Bergara
30. 72-05-27 20,00 Kiroldegia – Vitoria-Gasteiz
31. 72-05-30 20,00 Principal Antzokia – Irun
32. 72-05-31 22,30 Itzalon Antzokia – Zumarraga
33. 72-06-03 22,30 Anaitasuna Pabiloia – Irun

34. 72-06-24 19,30 Regio Zinema – Galdakao
35. 72-06-24 22,30 Regio Zinema – Galdakao
36. 72-07-01 19,30 Principal Antzokia – Irun
37. 72-07-06 19,30 Guridi Antzokia – Vitoria-Gasteiz
38. 72-07-06 22,45 Guridi Antzokia – Vitoria-Gasteiz
39. 72-07-08 19,45 Teatro Cinema – Miranda de Ebro
40. 72-07-08 23,00 Teatro Cinema – Miranda de Ebro
41. 72-07-09 12,00 Gayarre antzokia – Iruña
42. 72-17-12 20,00 Rosalía de Castro Antzokia – Coruña
43. 72-07-12 23,00 Rosalía de Castro Antzokia – Coruña
44. 72-07-14 20,00 Jofre Antzokia – El Ferrol del Caudillo
45. 72-07-14 23,00 Jofre Antzokia – El Ferrol del Caudillo
46. 72-07-17 19,30 Principal Antzokia – Santiago
47. 72-07-17 23,00 Principal Antzokia – Santiago
48. 72-07-19 20,00 Malvar Antzokia – Pontevedra
49. 72-07-19 23,00 Malvar Teatro – Pontevedra
50. 72-07-20 19,45 Losada Teatro – Orense
51. 72-07-20 23,00 Losada Teatro – Orense
52. 72-08-02 20,30 Gurea Aretoa (Loiola Auzoa) – Donostia
53. 72-08-17 23,30 Trinitate plaza – Donostia
54. 72-08-19 23,30 Trinitate plaza – Donostia
55. 72-08-20 23,30 Trinitate plaza – Donostia
56. 72-08-29 23,30 San Telmo Abadia – Donostia
57. 72-08-30 20,00 Gran Teatro – Burgos
58. 72-09-10 23,00 Gran Teatro – Burgos
59. 72-08-30 22,30 Bikarioaren plaza – Hondarribia
60. 72-09-27 20,30 Gran Kursaal Antzokia- Donostia
61. 72-10-11 22,45 Aitor Antzokia – Hernani
62. 72-10-13 19,30 Astoria Antzokia – Donostia
63. 72-10-14 22,00 Frontoi zinema – Zarautz
64. 72-10-15 20,00 Pilarren Basilikako plazan – Zaragoza
65. 72-12-08 22,00 Izarraitz Pilotalekua – Azpeitia
66. 73-01-01 18,30 Pilotalekua – Markina